TOPLA.ÇARPIM ile Excel'de Tek Hamlede Hesaplama!

Selam!

Excel’de formül oluşturmak ile veri yapısını tasarlamak arasında hassas bir denge var. Eğer A sütunu ile B sütununu çarpıp sonucu C sütununa yazıyor, ardından en altta TOPLA fonksiyonu ile toplamı buluyorsan; bu yöntem yanlış değil, ancak pek pratik sayılmaz. Böyle yardımcı sütunlar kullanmak hem dosyanın gereksiz yere büyümesine yol açar hem de hata yapma olasılığını yükseltir.

Bu yazıda yukarıdaki örneğe benzer işlerini çat diye halledecek, efsanevi bir fonksiyona odaklanıyoruz: TOPLA.ÇARPIM'ı (SUMPRODUCT). Efsanevi diyorum, ÇOKETOPLA (SUMIFS) ortalarda yokken bu arkadaş vardı.

Haydi Başlayalım.

Temel Mantık

TOPLA.ÇARPIM fonksiyonu, seçtiğin iki veya daha fazla sütundaki (dizi) ilgili hücreleri çarpar ve çıkan sonuçların hepsini toplar. Yani, her satırda karşılıklı hücreleri çarpıp, en son hepsinin toplamını verir; böylece ara sütunlara gerek kalmaz. Matematiksel olarak "Skaler Çarpım" (Dot Product) yapar.

Geleneksel yöntem ile yani yardımcı sütun kullanarak, yeni bir sütun açar, =A2*B2 yazar, aşağı çeker ve en alta topla dersin.

Aynı işi, TOPLA.ÇARPIM fonksiyonu ile ilave bir sütuna gerek kalmadan tek hamlede halledebilirsin. Hiçbir yardımcı sütuna ihtiyacın yok.

A Sütunu (Adet)	B Sütunu (Birim Fiyat)
5	100 TL
10	50 TL

Formülümüz şu:

=TOPLA.ÇARPIM(A2:A3; B2:B3)

Bu formülü adım adım açıklamak gerekirse, aşağıdaki adımları izleyerek, sana 1000 TL sonucunu verir.

Eşleştirme

A2:A3 aralığındaki hücreler (yani 5 ve 10) ile B2:B3 aralığındaki hücreler (yani 100 ve 50) eşleştirilir.
Çarpım

Her satırda karşılıklı hücreler çarpılır: İlk satır için 5*100 = 500, ikinci satır için 10*50 = 500.
Toplama

Çarpım sonuçları (500 ve 500) toplanır: 500 + 500 = 1000.
Sonuç

Sonuç olarak, formül 1000 TL değerini verir.

İskonto ve KDV'yi Tek Formülde Halledelim

Şimdi biraz daha ileriye gidelim. Bir fatura toplamını; hem %10 iskontoyu düşerek hem de %20 KDV'yi ekleyerek, satır satır hesaplamadan nasıl buluruz?

A (Adet)	B (Fiyat)	C (İskonto %)	D (KDV %)
5	100 TL	0,10	0,20
10	50 TL	0,05	0,20

Hesaplama mantığımız şu olmalı: (Adet * Fiyat) * (1 - İskonto Oranı) * (1 + KDV Oranı) ve tüm satırların toplamı.

O zaman formülümüz şu:

=TOPLA.ÇARPIM(A2:A3 * B2:B3 * (1-C2:C3) * (1+D2:D3))

TOPLA.ÇARPIM'ın içine (1-İskonto) ve (1+KDV) ifadelerini parantez içinde eklemek, formülün tüm ara hesaplamaları kendi içinde yapmasını sağlar. Yine adım adım gidelim,

Adet ile Fiyatı Çarpma

Her satırda, alınan ürün adedi ile birim fiyatı çarpılır. Yani, A (Adet) * B (Fiyat) işlemi yapılır. Bu adımda, her ürün satırı için toplam ham tutar elde edilir.
İskonto Oranını Düşme

Her satırda, iskontolu fiyatı bulmak için iskontonun etkisi hesaplanır: 1 - C (İskonto %). Örneğin, iskonto %10 ise (1 - 0,10 = 0,90) ile çarpılır. Böylece, ürünün indirimli fiyatı bulunur.
KDV Oranını Ekleme

İskontolu fiyatın üzerine KDV eklenir: 1 + D (KDV %). Örneğin, KDV %20 ise (1 + 0,20 = 1,20) ile çarpılır. Böylece, ürünün son fiyatı bulunur.
Tüm Satırlar İçin Hesaplama

Yukarıdaki üç adım her satır için uygulanır ve tüm satırların sonuçları toplanır. Yani, TOPLA.ÇARPIM fonksiyonu ile tüm satırların nihai tutarları toplanır.

Formül her satırdaki ürünün indirimli ve KDV’li nihai fiyatını bulur ve tüm satırların toplamını verir. Böylece, karmaşık ara hesaplamalar yapmadan, doğrudan toplamı elde edersin.

Teknik Derinlik (Boole Mantığı ve Koşullu Hesaplama)

Şimdi biraz daha derinlere iniyoruz. TOPLA.ÇARPIM sadece matematiksel işlem yapmaz, aynı zamanda mantıksal (Lojik) sorgulamalar da yapar. ÇOKETOPLA (SUMIFS) fonksiyonunun yaptığı işi, daha esnek bir şekilde yapabilir.

Örneğin, sadece "Malzeme" türündeki ürünlerin cirosunu hesaplamak istiyorsun.

A (Tür)	B (Adet)	C (Fiyat)
Hizmet	5	100 TL
Malzeme	10	50 TL

Formül:

=TOPLA.ÇARPIM((A2:A3="Malzeme") * B2:B3 * C2:C3)

Yine adım adım bakalım bu formüle :

Mantıksal Sınama (Kontrol)

(A2:A3="Malzeme") kısmı, A sütunundaki her bir hücrenin "Malzeme" olup olmadığını kontrol eder. Eğer hücrede "Malzeme" yazıyorsa DOĞRU (1), yazmıyorsa YANLIŞ (0) sonucunu üretir.

Örneğin:

- A2: "Hizmet" → YANLIŞ (0)
- A3: "Malzeme" → DOĞRU (1)
Adetleri Aldık

B2:B3 aralığı, ilgili satırlardaki adet bilgisini içerir.
- B2: 5
- B3: 10
Fiyatları Aldık

C2:C3 aralığı ise fiyat bilgisini içerir.
- C2: 100 TL
- C3: 50 TL
Çarpma

Çarpma işlemi: Formüldeki her satır için (A sütunundaki "Malzeme" kontrolü sonucu) x (B sütunundaki adet) x (C sütunundaki fiyat) çarpılır.
- 1. satır: 0 (YANLIŞ) x 5 x 100 = 0
- 2. satır: 1 (DOĞRU) x 10 x 50 = 500
Toplama

TOPLA.ÇARPIM, tüm satırlardaki bu çarpımların toplamını verir.
Sonuç: 0 + 500 = 500 TL
Sonuç

500 TL

Bu formül "Malzeme" türündeki ürünlerin (yani sadece A sütununda "Malzeme" yazan satırların) adet ve fiyatlarının çarpımının toplamını bulur. Diğer türler (ör. "Hizmet") otomatik olarak devre dışı bırakılır, çünkü çarpma işlemi onları sıfırlar.

TOPLA.ÇARPIM formülünde bazen -- (çift eksi) operatörünün kullanıldığını görebilirsin. Bu operatör, genellikle mantıksal karşılaştırmaların sonucunu (DOĞRU/YANLIŞ) sayısal değere (1/0) dönüştürmek için kullanılır. Örneğin, --(A2:A10="Malzeme") ifadesi ile "Malzeme" olan satırlar 1, diğerleri 0 olarak alınır ve çarpma/toplama işlemlerinde kullanılabilir. Bizim örneğimizde çarpma işareti (*) kullandık, dolayısıyla Excel, DOĞRU/YANLIŞ değerlerini zaten otomatik olarak 1/0'a çevirdi. Yani burası için -- operatörünü eklemeye gerek kalmadı. Fakat daha karmaşık mantıksal sorgulamalarda veya VE/VEYA gibi işlemlerde bu yöntemi görebilirsin; bu, hesaplamaların doğru şekilde ilerlemesini sağlar.

Hata Olursa

Bu fonksiyonun kriptoniti dizi boyutları.

Dizi Uzunluğu Hatası: #DEĞER! hatası alıyorsan, ilk bakacağın yer dizilerin boyutu olmalı. A2:A10 ile B2:B11 çarpılamaz. Boyutlar birebir aynı olmalı.
F9 ile Röntgen Çekmek: Formülün içinde hata ararken, şüphelendiğin kısmı seçip (örneğin sadece (1-C2:C3) kısmını) F9 tuşuna bas. Excel sana o kısmın ürettiği sonucu gösterir. Hem hatayı, hem de formülün mantığını anlarsın.

Neden ÇOKETOPLA Değil de TOPLA.ÇARPIM?

Haklı olarak bu soruyu sorabilirsin onları da şöyle sıraladım;

Tek Formülde Çoklu Hesaplama

ÇOKETOPLA sadece toplama yapar.
TOPLA.ÇARPIM ise aynı anda çarpma, toplama, koşul kontrolü gibi işlemleri tek formülde birleştirebilir.
→ Örneğin, (Adet * Fiyat * (1-İskonto) * (1+KDV)) gibi karmaşık ticari hesaplamaları ÇOKETOPLA ile yapamazsın.
Esneklik ve Dizi İşlemleri

ÇOKETOPLA sadece “koşul + toplama aralığı” mantığıyla çalışır.
TOPLA.ÇARPIM, dizi mantığını kullanarak istediğin matematiksel ifadeyi kurmana izin verir. Bu, fonksiyonu adeta bir mini hesap makinesi haline getirir.
Çoklu Koşul Mantığı

ÇOKETOPLA’da her koşul ayrı parametre olarak eklenir.
TOPLA.ÇARPIM’da koşulları mantıksal ifadelerle (TRUE/FALSE → 1/0) yazabilirsin. Bu, daha dinamik ve özelleştirilebilir bir yapı sağlar.

=TOPLA.ÇARPIM((Tür="Malzeme")*(Bölge="İç Anadolu")*Adet*Fiyat)
Ara Sütun İhtiyacını Ortadan Kaldırır

ÇOKETOPLA genelde “toplama aralığı” na ihtiyaç duyar.
TOPLA.ÇARPIM ise ara sütun açmadan, doğrudan hesaplamayı formül içinde yapar. Bu, raporlarının sadelik ve hızını artırır.
Joker Kart Olması

ÇOKETOPLA modern ama sadece toplama için.
TOPLA.ÇARPIM ise toplama dışında ortalama, ağırlıklı ortalama, koşullu çarpım, filtreli hesaplama gibi farklı senaryolarda kullanılabilir.
Yani TOPLA.ÇARPIM, Excel’in “İsviçre çakısı” gibi bir fonksiyon.

Gördüğün gibi, TOPLA.ÇARPIM fonksiyonu, Excel’de işleri kolaylaştıran, pratik ve çok yönlü bir araç. Formüllerini daha esnek ve güçlü hale getirir. İster basit çarpma-toplama işlemlerinde, ister koşullu ve çoklu hesaplamalarda kullan; ara sütunlara gerek bırakmadan, tek hamlede doğru ve hızlı sonuçlara ulaşabilirsin. Verilerini bir adım ileriye taşımak, raporlarını sadeleştirmek ve olası hataların önüne geçmek için bu fonksiyona bir bak bence.

Kolay gelsin.

TOPLA.ÇARPIM

ÇOKETOPLA

ÇOKEĞER

Mantıksal Fonksiyonlar

Mantıksal Fonksiyonlar - 2