Excel’ de Hata Ayıklama Sanatı: Formül Denetimi ve İzleme ile 7 Dakikada Teşhis

Selam!

“Hata mesajı çözmek, formül yazmaktan uzun sürüyorsa, sorun formülde değil süreçtedir.”

Nasıl söz ama 😊 Excel’de formül yazmak, çoğu zaman bir yapboz parçalarını birleştirmeye benzer; ancak bir parça yanlış olduğunda, tüm resim dağılır. İşte bu yazı, karmaşık formüllerdeki hatanın kaynağını sistematik bir şekilde nasıl bulacağı ve tekrarlarını nasıl önleyeceğin konularına odaklanıyor.

Amacım, sadece bir hata düzeltme yöntemi değil, aynı zamanda daha dayanıklı ve güvenilir Excel modelleri oluşturma prensiplerinden bahsetmek. Bu arada başlıktaki 7 o anda aklıma geldi.

Haydi Başlayalım.

Öncelikle, hata denetimi, doğru aracı doğru hatada kullanmakla başlar. Bu araca karar vermek için de en sık rastlanan hataları görelim:

Hataların Sebepleri, Teşhis ve  Çözüm Önerileri

• Başvuru Hataları (#REF!) ve Döngüsel Başvurular:

Bu hatalar, formülünüzün başvurduğu bir hücrenin silinmesi veya taşınması durumunda ortaya çıkar.

Teşhis ve Çözüm: Formül Denetimi menüsündeki "Etkileyenleri İzle" ve "Bağımlıları İzle" oklarını kullanarak, hatanın hangi hücreyi işaret ettiğini görsel olarak takip edebilirsin. Döngüsel başvurular için Hata Denetimi menüsündeki Döngüsel Başvurular seçeneği yol gösterecektir.

• Tür ve Mantık Hataları (#VALUE!), beklenmeyen sonuçlar):

Bu hata, formülün bir metin değeriyle sayısal işlem yapmaya çalışması gibi yanlış veri türü kullanımında veya formülün beklenmeyen bir sonuç döndürmesi durumunda oluşur.

Teşhis ve Çözüm: "Formülü Değerlendir" aracını kullanarak formülü adım adım çalıştır. Her bir fonksiyonun çıktısını tek tek görebilir, hatanın tam olarak hangi aşamada başladığını tespit edebilirsin.

• Arama Hataları (#YOK):

DÜŞEYARA (VLOOKUP) veya YATAYARA (HLOOKUP) gibi arama fonksiyonlarında aranan değerin veri aralığında bulunamaması durumunda ortaya çıkar.

Teşhis ve Çözüm: Hatanın nedenini anlamak için formülü Formülü Değerlendir ile incele. Çözüm olarak EĞERHATA (IFERROR) veya EĞERYOKSA(IFNA) gibi fonksiyonlarla bu hataları yönetebilir, hatta ÇAPRAZARA (XLOOKUP) gibi daha gelişmiş fonksiyonlarla arama stratejini geliştirebilirsin.

• Dinamik Dizi ve Aralık Hataları (#TAŞMA!, @ operatörü):

Bunlar görece yeni hatalar yeni yeni karşılaşmaya başladık. Dinamik dizi formüllerinin sonuçlarını yayması için yeterli alana sahip olmaması durumunda ortaya çıkıyorlar.

Teşhis ve Çözüm: Formüller Sekmesindeki, Formülleri Denetle bölümünde bulunan, Hata Denetimi menüsündeki "Taşma Alanını Seç" seçeneğiyle, formülün neden yayılamadığını hızlıca görebilirsin.

• Bölme Hataları (#SAYI/0!)

Paydanın sıfır veya boş hücre olması.

Teşhis ve Çözüm: Formülü Değerlendir ile paydanın değerini kontrol et. IF veya IFERROR ile payda = 0 durumuna ise, alternatif sonuç döndüren bir yapı kurabilirsin.

• Sayı Hesaplama Hataları (#SAYI!)

Matematiksel olarak tanımsız işlemler (√–1 gibi)

Çok büyük/çok küçük sayı taşmaları.

Teşhis ve Çözüm: Formülün matematiksel kısmını adım adım değerlendir. Veri sınır kontrolü veya mantıksal filtre ekle, EĞER (IF), EĞERHATA (IFERROR )  gibi formülleri kullanarak alternatif sonuçlar döndürebilirsin.

• İsim Hataları (#AD?)

Fonksiyon adının yanlış yazılması ya da Tanımlı adın bulunamaması durumunda ortaya çıkar.

Teşhis ve Çözüm: Ad Yöneticisi’ nden (CTRL+F3) ismin varlığını kontrol et. Ad doğrumu, belirlenen aralık doğru mu. Formül adını kontrol et bazen EĞER (IF) yerine EGER (İF) falan yazılabiliyor.

• Null Hatası  (#BOŞ!)

İki aralık operatörü yanlışlıkla kesişim aralığı (A1:A5 C1:C5) gibi yazılırsa.

Teşhis ve Çözüm: Formülde aralık ayırıcılarını kontrol et ve noktalı virgül/virgül kullanımını bölgesel ayarlara göre düzelt. (Bunu yapmadan önce IT ye danış, sıkıntı çıkmasın)

• Veri Türü Uyuşmazlıkları (Spill öncesi dönemde)

Özellikle Power Query çıkışları veya Office 365 dışı Excel sürümlerinde dizi formüllerinin manuel CTRL+SHIFT+ENTER girmeyi gerektirmesi.

Teşhis ve Çözüm: Formül sonucu { } içinde mi geliyor, kontrol et.

• Bağlantı/Kaynak Hataları

Harici kaynağa bağlı formüllerde, kaynak dosya taşınmış veya silinmişse.

• Teşhis ve Çözüm: Veri > Bağlantları Düzenle menüsünden bağlantı durumunu kontrol et.

Araç Seti: Ne Zaman Hangisi Kullanılır?

Testi Kırılmadan Önlem: Dayanıklı Modelleme Prensipleri

Tahmin edeceğin gibi, hata ayıklamanın en iyi yolu, en baştan hatayı engelleyecek bir model oluşturmak. Bunun için aşağıdaki yöntemleri kullanabilirsin.

• Adlandırılmış Aralıklar ve LET Fonksiyonu:

Karmaşık formüllerde okunaklılığı artırmak ve formül içinde aynı hesabı tekrarlamamak için Ad Yöneticisi ile adlandırılmış aralıklar oluştur ya da LET fonksiyonunu kullan. (Bu fonksiyonda görece yeni yakında rehber sayfasını hazırlayacağım.)

• EĞERHATA (IFERROR) / EĞERYOKSA (IFNA) Fonksiyonlarının Kullanımı:

Bu fonksiyonları hataları gizlemek için değil, hataları bir sinyale dönüştürmek için kullan (örneğin: EĞERYOKSA(...; "Veri Yok")).

• Veri Hijyeni: Temizlik Önemli!

KIRP (TRIM): Bu fonksiyon,  metin verilerindeki gereksiz boşlukları (baş, son ve kelime aralarındaki fazla boşlukları) temizlemek için kullanılır. DÜŞEYARA (VLOOKUP) gibi fonksiyonların yanlış sonuç vermesini engellemek için kritik bir adımdır.

TEMİZ (CLEAN): Bu arkadaş ta metindeki yazdırılamayan ve gözle görülmeyen karakterleri (örneğin, bir web sayfasından kopyalanan satır sonu karakterleri) kaldırmak için kullanılır.

SAYIYAÇEVİR (VALUE): Metin olarak kaydedilmiş sayıları sayısal değere dönüştürmek için kullanılır. Bu özellikle, DÜŞEYARA (VLOOKUP) gibi fonksiyonların yanlış sonuç vermesini engellemek için kritik bir adımdır. (Tekrar oldu ama)

Mini Vaka ve Kontrol Listesi

• Vaka: Bir toplam formülü yanlış sonuç veriyor. Hata mesajı da yok. Neden? Gözden kaçan metin formatındaki bir sayı veya gizli satırlardaki veri olabilir.

Çözüm: Git (SHIFT+F3) Özel’ e giderek metin olarak kaydedilmiş sayıları kontrol et.

Hata Teşhis Kontrol Listesi:

1. Önce veri türlerini kontrol et.
2. Aralıkların doğru sabitlendiğinden emin ol.
3. Formülün öncül ve bağımlılarını izle.
4. Formülü Değerlendir ile adımları takip et.

Sanırım oldukça kapsamlı bir hata kontrol listesi oluşturduk. Artık Excel’ de bir hata mesajı aldığınızda, nedenini ve çözümünü biliyorsunuz.