Excel’de Formül Ezberlemeye Son: Copilot ile Analizi Saniyeler İçinde Yazdır!

Selam!

Günümüzde Yapay Zekâ, ofis araçlarında devrim yaratıyor. Excel gibi klasiklerin bile AI entegrasyonuyla bambaşka bir hale gelmesi baş döndürücü. Ama itiraf edeyim, ilk çıktıklarında coşkuyla karşıladığım bu yenilikler artık "rutin" hissi veriyor. Ya da sosyal medyada sıkça karşılaştığım, “artık Excel de formül yazmaya gerek yok, sen hala formül mü yazıyorsun, Excel bitti” gibi paylaşımlar çoğaldığı için böyle hissettiriyor bana.” Ama senin başlığında öyle” diyebilirsin, haklısın, ama ezbere gerek yok derken, olabildiğince altını doldurmak lazım gibi geliyor bana.

Bu yazıda, Microsoft Copilot'ı kullanarak karmaşık Excel formüllerini saniyeler içinde nasıl üretebileceğimizi anlatacağım. Ayrıca etkili Prompt Mühendisliği tekniklerini (komut yazma sanatı) adım adım ele alacağız.

Haydi başlayalım!

Prompt Mühendisliği: Copilot'tan Maksimum Verim Almanın 3 Anahtarı

 Copilot (veya benzer Yapay Zekâ araçları) gibi sistemler, doğal dil komutlarını (prompt'larını) şu üç aşamadan geçirerek formül üretir. Bunu kendilerine sorduğumda verdikleri yanıtı temel alarak özetliyorum:

 1. Niyet ve Fonksiyon Tespiti (Intent Recognition) 

• Sizin Komutunuz: "Ara, bul, eşleştir" gibi kelimeleri yakalar.
• AI'ın Çıkarımı: LOOKUP benzeri bir arama fonksiyonu (XLOOKUP, VLOOKUP) gerektiğini anlar.
• Sihir Burada: Eski VLOOKUP yerine, daha esnek XLOOKUP veya INDEX-MATCH önerir – modern ve hatasız!

2. Veri Yapısı ve Bağlam Analizi (Data & Context Mapping) 

• AI, mevcut tablonuzu tarar: Sütun başlıkları ("Müşteri Kodu", "Birim Fiyatı"), veri türleri (sayı, metin) ve aralıkları otomatik algılar.

Not: “Copilot, Excel’de açık olan çalışma kitabındaki verileri doğrudan analiz eder. Eğer dosya bulutta (OneDrive, SharePoint) saklanıyorsa, veri erişimi Microsoft Graph API üzerinden sağlanır. Hassas veriler için organizasyonunuzun gizlilik ve erişim politikalarını kontrol etmen önerilir.”

 3. Söz Dizimi Oluşturma (Syntax Generation) 

• Tüm verileri niyetinizle birleştirip, parantez hataları veya noktalama sorunları olmadan formülü hazırlar.

Bu noktada Google Gemini bolca, “mükemmel”, "kusursuz" derken, Copilot temkinli: "Doğrulayın, sonra arıza çıkmasın." Grok daha esprili bir dil kullanıyor: "Formülü yazdım, sen kahve içip test et!" diyor mesela.

Hızlıca bir Yapay Zekâ Karşılaştırması Yapmak Gerekirse :

• Gemini: Cesur ve iyimser, büyük veri setlerinde hızlı.
• Copilot: Güvenilir, Excel'e gömülü – pivot ve grafiklerde usta.
• Grok/ChatGPT: Esprili/net (Grok gibi), mantık hatalarını minimize eder, ama bu Prompt kalitesine bağlı.

Yani , hepsi aşağı yukarı, benzer bir süreç izliyor, ama kişilikleri farklı: Net Prompt'larla (aşağıda göreceğiniz gibi) en iyi sonucu hepsinden almak mümkün.

XLOOKUP İçin Etkili Prompt Yapısı

XLOOKUP'un 3 temel argümanı: 1) Aranacak Değer, 2) Aranacak Aralık, 3) Getirilecek Aralık. Bunları doğal dilde net tanımla, Yapay Zekâ zihniniz okuyamaz! (Çok şükür)

Prompt'un 3 Anahtarı:

 Örnek Senaryo: A sütununda "Ürün Kodları", B'de "Ürün Adları", C'de "Birim Fiyatları". F2 hücresindeki değerin fiyat bilgisine ihtiyaç var.

Prompt:

"F2 hücresindeki değeri al (1), 'Ürün Kodları' sütununda ara (2) ve 'Birim Fiyatları' sütunundaki değeri getir (3)."

AI Çıktısı:

XLOOKUP(F2; A:A; C:C) (Dil ayarlarına göre ; veya , kullan)

Pratik Senaryolar: Copilot'la Gerçek Formüller

Her prompt'u kopyalayıp Copilot'a yapıştırarak deneyebilirsin. (Elbette benzer veriler için)

Senaryo 1: Çok Kriterli Fatura Toplamı (ÇOKETOPLA - SUMIFS ile)

 Muhasebeciyseniz: "Ankara" ofisi ve "Hizmet" kategorisindeki KDV hariç fatura toplamı.

Prompt:" 'Fatura Tutarı' sütunundaki değerleri topla, ancak sadece 'Şehir' sütunu 'Ankara' ve 'Kategori' sütunu 'Hizmet' olan satırları dikkate al."

Çıktı: =SUMIFS(D:D; A:A; "Ankara"; B:B; "Hizmet")

Senaryo 2: Gelişmiş Stok Araması (ÇAPRAZARA - XLOOKUP ile)

Pazarlama uzmanıysanız: Ürün kodundan stok adedini çekin (DÜŞEYARA - VLOOKUP alternatifi olarak XLOOKUP daha esnek).

 Prompt: "E2 hücresindeki ürün kodunu al. 'Ürün Kodu' sütununda ara ve 'Stok Adedi' sütunundaki değeri getir."

Çıktı:=XLOOKUP(E2; A:A; C:C; "Bulunamadı")

Senaryo 3: Dinamik Ortalama Hesabı (FİLTRE - FILTER +ORTALAMA -  AVERAGE ile)

Satış analistiyseniz: 2024 Q1'de "Ege" bölgesindeki satış ortalaması.

Prompt:"Sadece 2024 yılının ilk çeyreğinde (1 Ocak - 31 Mart) ve 'Ege' bölgesinde yapılan satışların ortalamasını hesapla."

Çıktı:=AVERAGE(FILTER(D2:D100; (A2:A100>=DATE(2024;1;1)) * (A2:A100<=DATE(2024;3;31)) * (B2:B100="Ege")))

Şimdide, Gelelim aslında hepimizi içten içe kemiren, belki korkutan soruya.

 “İşimi Kaybedecek miyim?”

 “Yapay zekâ benim Excel işlerimi yapıyorsa, ben ne yapacağım?

Bu sorulara yine yapay zekâ şu cevabı veriyor :

“Hayır, yapay zekâ senin işini değil, işinin angarya kısımlarını elinden alacak. Asıl korkman gereken şey yapay zekânın kendisi değil; yapay zekâ kullanmayı öğrenen bir meslektaşının senden daha hızlı ve verimli olmasıdır.”

Microsoft CEO'su Satya Nadella şöyle bağlıyor konuyu özetle : "Başka bir zekâ inşa ediyoruz, bir ikame değil, bir geliştirme." Bu, insan yeteneklerini güçlendirmeyi hedefliyor. O zaman bu ifadeden yola çıkarak şunu söyleyebiliriz:

“Yapay zekâ senin yerini almak yerine, yeteneklerini güçlendirecek”

Tamam güzel peki biz ne yapacağız, evet güçlendik artık daha çok vaktimiz var, angarya işlerle uğraşmıyoruz. Yeni rolümüz ne?

Artık bizim rolümüz : Analiz Yöneticisi

1. İhtiyacı Tanımlamak: Hangi sorunun çözülmesi gerektiğini belirlemek.
2. Prompt Yazmak: Copilot'ı iş bağlamına göre yönlendirmek.
3. Çıktıyı Onaylamak: Finansal doğruluğu ve iş mantığını denetlemek.

Yani artık bir formül yazarı değil, bir analiz yöneticisiyiz.

Tabi burada şu konudan da bahsetmek gerekir.

İnsan Faktörü Neden Vazgeçilmez?

Kritik finansal tablolarda, Yapay Zekaya asla körü körüne güvenemezsin.

Copilot sana bir formül sunabilir, ancak iş bağlamını ve etik/hukuki kısıtlamaları bilemez. Eğer yanlış bir sütunu işaret eden hatalı bir Prompt yazarsan, Copilot o hatayı mükemmel bir formülle uygular.😂

Bu nedenle, özellikle hassas verilerde, Copilot'ın sunduğu formülü uygulamadan önce kontrol etmek zorundasın. Unutma, sorumluluk hala sende.

Excel ve Copilot iş birliği, seni teknik angaryalardan kurtarıyor ki, sen en önemli işi yapabilesin: 

Düşünmek, Karar Vermek ve Denetlemek.

Kariyer basamakları (Excel bağlamında) , artık bir formül ezberleme yarışı değil, en etkili Prompt' u yazma ve Yapay Zeka'dan gelen sonuçları en hızlı ve doğru şekilde denetleme yeteneğine bağlı olacak, hızla uyum sağlamalısın.

Yine Copilot ile devam edeyim : Yapay Zeka Excel işlerinizi devralırsa ne olacak? Copilot'un cevabı net: "Hayır, angarya kısımları alır, asıl rakibin, Yapay Zeka' yı kullanan meslektaşın olur!"

Sonuç : Bundan kaçış yok eğer denemediysen hemen başla:

Bir Yerden Başlaman Lazım!

1. En zorlandığınız formülü belirle.
2. 3 anahtarı (Amaç, Bağlam, Kısıtlama) kullanarak Prompt yaz.
3. Sonucu kontrol et, fonksiyonları öğren.

Son Söz:

Yapay zekâ ile Excel’de formül ezberleme devri kapanırken, yeni çağda en büyük farkı yaratan unsur insanın analitik bakışı, doğru soruyu sorma becerisi ve sonuçları değerlendirme yeteneği olacak. Copilot gibi araçlar, arkamızda çalışan bir yardımcıdan fazlası değil; asıl kontrol ve sorumluluk hâlâ bizde. Unutma, teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, işin kalbinde hâlâ insan aklı, etik ve sağduyu yer alıyor. Her yeni araç fırsatlarla birlikte yeni sorumluluklar da getiriyor; (Büyük güç büyük sorumluluk getirir 😊) bu yolculukta sürekli öğrenmeye, denemeye ve gelişmeye açık ol.  

Deneyimlerinizi yorumlarda paylaşın, belki bir sonraki yazıda sizin senaryoları ekleriz!

• Microsoft Copilot Docs: docs.microsoft.com/copilot
• Satya Nadella, Hit Refresh (2017).
• Yapay Zeka Karşılaştırması: Reddit/LinkedIn kullanıcı deneyimleri (2024-2025).