Giriş: VBA ve Makrolar Nedir?

VBA (Visual Basic for Applications), Excel, Word, Outlook gibi Microsoft Office programlarına entegre edilmiş bir programlama dilidir. Makrolar ise, bu dille yazılmış ve belirli görevleri otomatik olarak gerçekleştiren kod parçacıklarıdır. Amacı, kullanıcıların sürekli tekrarladığı sıkıcı ve zaman alıcı işlemleri tek bir tuşla yapmalarını sağlamaktır. Power Query, veri alma ve dönüştürmeye odaklanırken, VBA çok daha geniş bir otomasyon yelpazesi sunar.

1. Makro Kaydedicisi ile Başlangıç

Kod yazmayı bilmiyorsanız bile, Makro Kaydedicisi ile ilk makronuzu kolayca oluşturabilirsiniz. Bu araç, yaptığınız her fare tıklamasını ve klavye girdisini otomatik olarak VBA koduna çevirir. Bu, aynı zamanda VBA öğrenmek için en iyi başlangıç noktasıdır.

Makro Kaydederken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• **İsim Kuralları:** Makro isimleri boşluk veya özel karakter (nokta, #, @ vb.) içeremez ve sayı ile başlayamaz. Örneğin, `Rapor_Hazirla` doğru bir isimken, `Rapor Hazırla` veya `1.Rapor` hatalıdır.
• **Makroyu Nereye Kaydetmeli?**
  • **Bu Çalışma Kitabı:** Makro sadece bu Excel dosyası açıkken çalışır.
  • **Kişisel Makro Çalışma Kitabı:** Makro, Excel'i her açtığınızda otomatik olarak yüklenen gizli bir dosyaya kaydedilir. Bu sayede makro, tüm Excel dosyalarınızda kullanılabilir olur.
• **Kısayol Atama:** Makroya `Ctrl` kombinasyonuyla kısayol atayabilirsiniz. Çakışmaları önlemek için `Ctrl + Shift + Harf` kombinasyonlarını kullanmak daha güvenlidir.

Adım Adım Makro Kaydetme

• Geliştirici sekmesini etkinleştirin. (Dosya > Seçenekler > Şeridi Özelleştir > Geliştirici)
• **Geliştirici** sekmesinde **Makro Kaydet**'e tıklayın.
• Makronuza bir ad verin, kaydetme yerini seçin ve "Tamam"a basın.
• Yapmak istediğiniz işlemleri (hücre boyama, formül yazma vb.) gerçekleştirin.
• İşlem bitince **Geliştirici** sekmesinden **Kaydı Durdur**'a tıklayın.

Kısayol Olmadan Çalıştırma

Eğer makronuza kısayol atamadıysanız, `Alt + F8` tuş kombinasyonuyla "Makrolar" penceresini açarak veya **Ekle** sekmesinden bir şekil çizip sağ tıklayarak **Makro Ata...** seçeneğini kullanarak makronuzu çalıştırabilirsiniz.

2. Visual Basic Editor'ü (VBE) Tanıma

Makrolarınızı kaydettikten sonra, oluşan kodu görmek ve düzenlemek için VBE'yi kullanmalısınız. VBE'ye **Alt + F11** tuş kombinasyonuyla veya **Geliştirici** sekmesinden **Visual Basic** butonuna tıklayarak erişebilirsiniz.

VBE Arayüzü

• **Proje Gezgini:** Sol tarafta, açık olan tüm Excel dosyalarını ve içindeki modülleri gösterir.
• **Kod Penceresi:** Seçilen modülün VBA kodunun görüntülendiği ve düzenlendiği yerdir.
• **Özellikler Penceresi:** Seçili bir nesnenin (örneğin bir sayfa veya form) özelliklerini gösterir.

3. Kodu Anlama ve Düzenleme

Makro kaydedicisi bazen gereksiz kod satırları ekleyebilir. Kodu temizlemek ve daha esnek hale getirmek için temel VBA komutlarını bilmek önemlidir.

Temel VBA Yapıları

' Açıklama satırları
Sub MakroAdi()
    ' Bir hücreyi seçmek ve değer atamak
    Range("A1").Value = "Merhaba VBA!"

    ' Bir hücrenin rengini değiştirmek
    Range("B2").Interior.Color = vbRed

    ' Döngüler ile birden fazla işlem yapmak
    For i = 1 To 10
        Cells(i, 3).Value = i
    Next i

    ' Koşullu ifade (IF-THEN-ELSE)
    If Range("A1").Value > 100 Then
        MsgBox "Değer 100'den büyük!"
    Else
        MsgBox "Değer 100'den küçük veya eşit."
    End If
End Sub

🚀 İnteraktif Simülasyon: Görevleri Arşivleme

Bu simülasyon, bir makronun nasıl birden fazla adımı (kesme, yapıştırma, silme) otomatik olarak gerçekleştirdiğini gösterir. Bu, yalnızca Koşullu Biçimlendirme ile yapılamayacak bir işlemdir.

Sub GorevArsivle()
    Dim kaynak_satir As Range
    Dim hedef_sayfa As Worksheet
    Dim son_dolu_satir As Long

    ' Hangi satırda işlem yapılacağını belirler (örneğin, tıklanan butonun bulunduğu satır)
    Set kaynak_satir = ActiveCell.EntireRow

    ' Arşiv sayfasını ayarlar
    Set hedef_sayfa = ThisWorkbook.Sheets("Arşiv")

    ' Arşiv sayfasındaki son dolu satırı bulur
    son_dolu_satir = hedef_sayfa.Cells(hedef_sayfa.Rows.Count, "A").End(xlUp).Row

    ' Kaynak satırı kopyalar ve arşiv sayfasındaki son satıra yapıştırır
    kaynak_satir.Copy Destination:=hedef_sayfa.Cells(son_dolu_satir + 1, 1)

    ' Kaynak satırdaki durumu günceller
    kaynak_satir.Cells(3).Value = "Tamamlandı"

    ' Ana sayfadan kaynak satırı siler
    kaynak_satir.Delete
End Sub

4. İleri Düzey Konular

VBA Nesne Hiyerarşisi

VBA'nın temel çalışma mantığı nesneler ve bu nesnelerin hiyerarşik yapısı üzerine kuruludur. En üst seviyede Excel programının kendisi (`Application`), altında çalışma kitapları (`Workbook`), onun altında çalışma sayfaları (`Worksheet`) ve en altta hücreler (`Range`) bulunur. Kodda bir hücreye erişmek için `Sheets("Sayfa1").Range("A1")` gibi bir yol izlememizin nedeni bu hiyerarşidir.

VBA Modülleri ve Prosedürler

VBA kodları, modüllerin içinde saklanır. Makro kaydedicisi otomatik olarak `Module1` adında bir modül oluşturur. Düzenli ve yönetilebilir kod yazmak için, farklı makro gruplarını farklı modüllere kaydetmek iyi bir uygulamadır.

Sub vs. Function

• `Sub` (Sub-prosedür): Belirli bir görevi yerine getiren kod bloğudur. Bir değer döndürmez. Örneğin, hücreleri renklendiren bir makro bir `Sub`'dır.
• `Function`: Bir veya daha fazla argüman alabilir ve bir değer döndürür. Bu, Excel'de kullandığınız özel bir formül gibi çalışabilir. Örneğin, `=BenimFonksiyonum(A1)` gibi bir formül oluşturmak için `Function` kullanılır.

Makro Güvenliği

VBA kodları, dosyaya makro virüsleri bulaşması riskini taşır. Bu nedenle, Excel'de makro güvenliği ayarları bulunmaktadır. Bu ayarlara **Dosya > Seçenekler > Güven Merkezi > Güven Merkezi Ayarları > Makro Ayarları** yolunu izleyerek ulaşabilirsiniz. Güvenilir kaynaklardan gelen makroların çalışmasını sağlamak için, makrolarınızı güvenilir bir konuma kaydetmek en iyi yöntemdir.

5. VBA ile Kendi Formülünü Yazma (Function)

`Function` prosedürleri, Excel'de kendi özel formüllerinizi oluşturmanıza olanak tanır. Yazdığınız bu formüller, tıpkı `TOPLA` veya `DÜŞEYARA` gibi bir hücreye `=()` şeklinde yazılabilir.

Örnek: Vergi Hesaplama Formülü

Aşağıdaki kod, girilen bir tutar ve vergi oranı üzerinden vergi miktarını hesaplayan basit bir fonksiyondur.

Function VERGIHESAPLA(Tutar As Double, Oran As Double) As Double
    ' Tutar ve Oran değerlerini çarparak vergi miktarını bulur.
    VERGIHESAPLA = Tutar * Oran
End Function

Fonksiyon Nasıl Kullanılır?

• Bu kodu VBE'de bir modül içine kaydedin.
• Excel'deki bir hücreye `VERGIHESAPLA` yazmaya başladığınızda, formül otomatik olarak belirecektir.
• Örneğin, `A1` hücresindeki tutar için %18 KDV hesaplamak isterseniz, bir hücreye `=VERGIHESAPLA(A1, 0.18)` yazmanız yeterlidir.
• Bu fonksiyon, VBA'nın nasıl değer döndürdüğüne ve Excel'le nasıl doğrudan entegre olabildiğine dair harika bir örnektir.

6. Hata Yönetimi ve Ayıklama

Makrolarınızın beklenmedik durumlarda (örneğin, olmayan bir sayfa adı, yanlış bir veri türü) çökmesini önlemek için hata yönetimi çok önemlidir. VBA'da bu, `On Error` komutlarıyla yapılır.

`On Error` Komutu Kullanımı

Sub HataYonetimliRaporHazirla()
    ' Hata oluştuğunda "Hata_Yakala" etiketine git
    On Error GoTo Hata_Yakala

    ' Hatalı olabilecek kod satırı
    Sheets("Sheet1_olmayan").Range("A1").Copy
    
    ' ... (diğer kodlar)

    Exit Sub ' Makro hatasız biterse hata yakalama kodunu atla

Hata_Yakala:
    ' Hata oluştuğunda çalışacak kod
    MsgBox "Hata oluştu! Lütfen sayfa adını kontrol edin."
End Sub

Bu kod, `Sheet1_olmayan` sayfası bulunamadığında makronun çökmesini engeller ve kullanıcıya açıklayıcı bir hata mesajı gösterir.

7. Kullanıcı Etkileşimi: Makroları Atama

Yazdığınız makroların kolayca çalıştırılabilmesi için butonlara veya şekillere atanması gerekir. Bu, Excel'i kullanan herkesin makrolarınızı kolayca kullanmasını sağlar.

Makroyu Butona Atama Adımları

• **Ekle** sekmesinden bir **Şekil** çizin (örneğin, bir dikdörtgen).
• Çizdiğiniz şekle sağ tıklayın ve **Makro Ata...** seçeneğini seçin.
• Açılan pencereden atamak istediğiniz makroyu seçin ve **Tamam**'a tıklayın.
• Artık bu butona her tıkladığınızda, makronuz çalışacaktır.

8. Pratik Örnek: Basit Bir Rapor Otomasyonu

Bu örnek, bir raporun belirli bir bölgesini kopyalayıp yeni bir sayfaya yapıştırır ve renklendirir. Bu makroyu tek bir butonla çalıştırabilirsiniz.

VBA Kodu:

Sub RaporHazirla()
    ' Yeni bir çalışma sayfası ekle
    Sheets.Add.Name = "GünlükRapor"
    
    ' Ana sayfadaki A1:C10 aralığını kopyala
    Sheets("Sheet1").Range("A1:C10").Copy
    
    ' Yeni sayfaya yapıştır
    Sheets("GünlükRapor").Range("A1").PasteSpecial
    
    ' Başlıkları kalın yap
    Sheets("GünlükRapor").Range("A1:C1").Font.Bold = True
    
    ' Bir mesaj kutusu göster
    MsgBox "Rapor başarıyla hazırlandı!"
End Sub